Vrijwilligers en de Arbowet

• Voordelen van een goed arboklimaat
• De Arbowet
• Algemene verplichtingen 
• Extra verplichtingen
• Risico-inventarisatie en -evaluatie
• In 6 stappen naar betere arbeidsomstandigheden

Voordelen van een goed arboklimaat

En waarom zou je nu zoveel moeite moeten doen voor optimale arbeidsomstandigheden in jouw vereniging? Dat heeft meerdere redenen. Hier noemen wij er twee:

• Je mijdt financiële risico’s. Denk aan een ongeval dat zich binnen de vereniging voordoet. Als de Arbeidsinspectie concludeert dat ‘gevaarlijke arbeidsomstandigheden’ daarvan de oorzaak zijn, kan zij een fikse boete opleggen. 
• Jouw organisatie is aantrekkelijk voor vrijwilligers. Als de vereniging zich serieus bekommert om de zorg voor betere arbeidsomstandigheden, geeft de vereniging een belangrijk signaal af: ‘In deze organisatie nemen we onze mensen serieus.’ Het zal de vereniging een goed imago en tevreden en gemotiveerde medewerkers opleveren.

De Arbowet

De Arbowet geldt altijd zodra er sprake is van een gezagsverhouding. Als organisatie heb je dan ook volgens de Arbowet een zorgplicht voor de veiligheid en gezondheid van vrijwilligers. Ze moeten een goed arbeidsomstandighedenbeleid voeren om ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en beroepsziekten te voorkomen. Denk hierbij aan het goed omgaan met factoren als psychische belasting (seksuele intimidatie, pesten, stress) en fysieke belasting (zwaar tillen, onregelmatige werktijden) en werken met gevaarlijke machines en schadelijke stoffen. De regels gelden niet alleen binnen jouw vereniging, maar ook tijdens activiteiten buitenshuis. Meer over de verplichtingen die gelden in verband met het werken met gevaarlijke stoffen, fysieke belasting en dergelijke.

Algemene verplichtingen 

Nog even op een rij; de volgende algemene verplichtingen uit de Arbowetgeving gelden ook voor organisaties waar vrijwilligers werken:

• Voorkomen van ongevallen met gevaarlijke stoffen.
• Voorlichting en onderricht over gevaarlijke situaties en hoe die te voorkomen.
• Melding van ongevallen aan de Arbeidsinspectie en registratie van ongevallen in een lijst van ongevallen.
• De verantwoordelijkheid voor derden op het terrein of in het gebouw van de vrijwilligersorganisatie.
• Een aantal verplichtingen voor werknemers (en dus ook vrijwilligers), zoals het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen.
• Verplichtingen over certificatie (bijv. een duikcertificaat voor duikersverenigingen), de mogelijkheden voor de Arbeidsinspectie om in te grijpen (bijv. een eis tot naleving geven) en de mogelijkheid tot het opleggen van een bestuurlijke boete gelden ook voor organisaties met vrijwilligers.

Extra arbo-verplichtingen

Extra verplichtingen heb je als het gaat om vrijwilligers die jonger zijn dan 18 jaar. Gezien hun jeugdige overmoed en onervarenheid, is er sneller sprake van risico’s. De Arbowet spreekt er duidelijke taal over: ‘Arbeid waaraan voor jeugdige vrijwilligers specifieke gevaren zijn verbonden mogen slechts worden verricht onder een zodanig deskundig toezicht dat gevaren worden voorkomen. Als deskundige begeleiding niet mogelijk is, mogen zij het werk niet doen.’

In gewone taal: je moet ervoor zorgen dat minderjarigen veilig kunnen werken. Laat ze niet of alleen onder begeleiding werken met gevaarlijke machines en schadelijke stoffen. Even op de ladder om het doel schoon te maken of in de keuken bijspringen bij de snijmachine kan resulteren in een botbreuk of snijwond. Een ongeluk zit in een klein hoekje.

Zwangere vrijwilligers of vrijwilligers die borstvoeding geven verdienen ook extra aandacht. Ze mogen bijvoorbeeld niet overwerken of zwaar tillen en moeten regelmatig rust nemen. Op de website van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vind je een overzicht van alle regels.

Risico-inventarisatie en -evaluatie

Als vrijwilligersorganisatie ben je vrijgesteld van het uitvoeren van de volgens de Arbowet verplichte Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E), een check van alle mogelijke risico’s. Toch is het sowieso verstandig om RI&E te doen.

Zo’n RI&E bestaat uit:

• Een lijst waarin alle risico’s op het gebied van arbeidsomstandigheden voor werknemers worden vermeld.
• Een plan van aanpak, waarin wordt vastgelegd welke risico’s, wanneer worden aangepakt.

Eigenlijk is het dus niet meer dan het afwerken van een checklist om de risicofactoren in kaart te brengen. Denk aan slechte ergonomische werkplekken en een te hoge werkdruk.  
De vragen die bij een RI&E aan de orde komen, zijn:

1. Wat zijn de gevaren?
2. Hoe groot zijn deze gevaren?
3. Wat zijn de mogelijke gevolgen als het fout gaat?
4. Hebben wij voldoende voorzorgsmaatregelen getroffen?
5. Zo nee, welke aanvullende maatregelen zijn er dan nodig?

Een risico-inventarisatie en -evaluatie uitvoeren, is dus altijd een goed idee. 

In 6 stappen naar betere arbeidsomstandigheden

Stap 1: licht voor
Stel jouw vrijwilligers op de hoogte van jouw plannen voor een goed arbobeleid. Dit ben je wettelijk verplicht. De vrijwilligers moeten namelijk mee kunnen praten over jouw plannen.

Stap 2: inventariseer
Vraag jouw vrijwilligers naar hun ervaringen op de werkvloer. Hebben zij risico’s opgemerkt, bijvoorbeeld in de vorm van een te hoge werkdruk of gebrek aan vluchtwegen?

Stap 3: doe een arbocheck
Gebruik een arbocheck die van toepassing is op jouw organisatie. Door de juiste checklist in te vullen, krijg je snel een goed beeld van de plus- en minpunten wat de arbeidsomstandigheden betreft. Je kan nu meteen aan de slag met het aanbrengen van verbeteringen.

Stap 4: bepaal de prioriteiten
Welke punten vormen het grootste gevaar voor de gezondheid (of veiligheid) van jouw werknemers?

Stap 5: verbeter!
Breng verbeteringen aan in de arbeidsomstandigheden volgens de uitkomst van Stap 4.