Een vereniging kan verboden zijn als deze in strijd handelt met de openbare orde. Als dat het geval is kan de vereniging worden ontbonden door de rechter.
Verbod vereniging
De Grondwet waarborgt het recht en de vrijheid van vereniging. Die vrijheid kan in het belang van de openbare orde zijn beperkt. Je mag dus niet zomaar elke soort vereniging oprichten en daarmee allerlei (strafbare) werkzaamheden verrichten. Dat zou de veiligheid van de maatschappij in gevaar brengen. In dat geval kan een vereniging verboden worden.
De grondwettelijke vrijheid van vereniging wil in ieder geval zeggen dat je de vereniging altijd op kan richten. De notaris zal de doelstelling toetsen aan de vraag of die niet tegen de wet is. Dus bijvoorbeeld: “het uitroeien van de smurfen” zal niet zijn toegestaan. Maar buiten die toetsing kan je elke vereniging oprichten.
Ontbinding vereniging
Als een verenigingen een statutaire doel heeft of actviteiten verricht die in strijd zijn met de openbare orde, dan kan de rechter de vereniging ontbinden of opheffen. Alleen het openbaar ministerie kan dit verzoek tot het verbieden aan de rechter doen. Bij een doelstelling die in strijd is met de openbare orde, kan de rechter een termijn stellen waarbinnen de vereniging haar doelstelling moet veranderen.
Je kan dus niet zelf bij de rechter het verbod van een vereniging vragen. Je kan wel aangifte doen tegen een vereniging. Dan kan het OM vervolgens eisen de vereniging te ontbinden.
Openbare orde
Het begrip in strijd met de openbare orde is ruim en vaag. Een erg versimpelde definitie van openbare orde is het stelsel van normen in de maatschappij. Het moet gaan om werkzaamheden die de samenleving (kunnen) ontwrichten. Dat zijn bijvoorbeeld verenigingen die zich bezighouden met strafbare feiten, zoals gewelddadige, racistische of pedofiele activiteiten of drugs- en wapenhandel. Bijvoorbeeld Vereniging Martijn (aanzetten tot pedofilie) of (motor)clubs met criminele activiteiten. Het moeten niet de individuele leden zijn die deze activiteiten uitvoeren, het moet daadwerkelijk in verenigingsverband plaatsvinden. Daarom zie je in de praktijk zelden dat een vereniging wordt verboden.
Als de rechter een vereniging verboden verklaart, dan moet de vereniging ontbonden. Ook al is een vereniging ontbonden, dan kan de vereniging nog steeds in hoger beroep gaan tegen de verbodenverklaring.
Deelname aan de voortzetting van een verboden vereniging is een strafbaar feit.